De dieren hebben hun beklag over Reinaert gedaan, maar er is nog eentje dat met het strafste verhaal op de proppen komt. Dat is Pancer de bever. Hij neemt nu op zijn beurt het woord. De vos is een misdadiger: een moordenaar, een bedrieger en een dief, die niets en niemand ontziet, zelf de koning niet. Hij schaamt zich nergens voor, zoals Pancer gisteren nog heeft ondervonden...
|
Middelnederlandse tekst
En dede hij gistren in den dage ene die meeste overdaad aan Cuwaerde den hase, die hier staat, die nooit enig dier gedede? Want hij hem binnen 's konings vrede ende binnen des konings gelede gelovede te leerne zijnen crede, ende zoude 'm maken kapelaan. Doe dede hij 'm zitten gaan vaste tussen zijne bene. Doe begonsten zij over ene spellen ende lezen bede ende luid te zingene crede. Mij geviel dat ik te dien tijden ter zelver stede zoude lijden. Doe hoord'ik hare beider zang ende maakte daar waart mijnen gang met eenre harde snelre vaarde. Doe vand ik daar meester Reinaerde die zijnre lessen hadde begeven die hij te voren up hadde gegeven, ende diende van zijnen ouden spelen ende hadde Cuwaerde bij der kelen ende zoude hem 't hoofd af hebben genomen, waar ik hem niet te hulpen komen bij avonturen in dien stonden. Ziet hier nog die verse wonden ende die tekene, here koning die Cuwaert van hem ontving. |
Hedendaagse vertaling
Pleegde hij gisteren op klaarlichte dag met Cuwaert, de haas, hier aanwezig, niet een van de grootste schanddaden die ooit door een dier gepleegd zijn? Tijdens de wapenstilstand en binnen de vrijgeleide die de koning had laten afkondigen, beloofde hij hem namelijk het 'credo' te leren, en hem kapelaan te maken. Daarop liet hij hem tussen zijn benen plaatsnemen en kneep deze stevig samen. Toen begonnen ze samen zowel spel- als leesoefeningen te doen en luidkeels het credo te zingen. Toevallig kwam ik op dat moment langs die plek. Toen ik hun gezang hoorde, begaf ik me er vliegensvlug heen. Daar trof ik meester Reinaert aan die zijn lessen - die hij juist begonnen was - alweer had beëindigd en zijn oude streken weer praktiseerde: hij had Cuwaert bij de keel en zou hem onthoofd hebben als ik hem op dat moment niet toevallig te hulp was geschoten. Heer koning, als bewijs zijn hier nog de verse wonden te zien die hij Cuwaert toebracht. |
|
Reinaert die als een geestelijk leermeester Cuwaert tussen de benen neemt om het credo, de geloofsbelijdenis, te leren en hem kapelaan, een hulppastoor, te maken; dat klinkt alsof er iets niet helemaal in de haak is.
|
Er zijn dan ook aanwijzingen dat in het Middelnederlands deze geestelijke termen in dubbelzinnige betekenis gebruikt konden worden. 'Kapelaan maken' stond waarschijnlijk voor masturberen en bij 'credo leren' kunnen we in dit geval denken aan een homoseksuele relatie. Zou het toeval zijn dat hier naar geestelijke termen wordt verwezen?
De klacht die Pancer namens Cuwaert indient, is van een andere orde dan de klachten die tot nu toe naar voren zijn gebracht. Niet alleen kon deze aanklacht direct bewezen worden, omdat de verse wonden nog zichtbaar waren, ook - en dat is voor Reinaert veel belastender - heeft deze misdaad plaatsgevonden terwijl de koningsvrede van kracht was. De koningsvrede, die tegelijk met het bekendmaken van de hofdag werd uitgeroepen, hield in dat geen van de onderdanen zijn wapens mocht gebruiken of iemand anders lichamelijk letsel toebrengen. Ook moesten alle vetes opgeschort worden. Schending van deze koningsvrede werd zeer zwaar bestraft. Isengrijn gaat er dan ook al vanuit dat Reinaert een doodvonnis zal krijgen.
Grimbeert de das, Reinaerts neef, neemt het voor de afwezige vos op. Natuurlijk, zo zegt hij, moet het recht zijn loop hebben en moeten schuldigen gestraft worden. Maar Reinaert zou, als hij aanwezig was, ook heel wat klachten tegen de andere dieren in kunnen brengen. Zo heeft Isengrijn hem menigmaal verwond en bovendien bedrogen. Neem bijvoorbeeld die smakelijke platvis die Reinaert Isengrijn vanaf een kar toewierp. Toen de vos zich bij de wolf voegde om zijn rechtmatige deel op te eisen, waren alleen de graten nog over. Of neem dat vette stuk spek, waarvan Isengrijn Reinaert toen alleen het touwtje gaf. Die klacht over de verkrachting van de wolvin Hersint slaat volgens Grimbeert ook nergens op: Reinaert en Hersint hebben al meer dan zeven jaar een intieme relatie, ook al weet niet iedereen daarvan. De liefde is wederzijds, dus van verkrachting kan geen sprake geweest zijn. Ook de klacht over Cuwaert is niet steekhoudend: als een leerling zijn best niet doet, mag de leraar hem toch zeker wel straffen? En Courtois heeft met zijn gestolen worst al helemaal geen poot om op te staan: gestolen goed gedijt nu eenmaal niet. Grimbeert eindigt zijn pleidooi met de mededeling dat Reinaert, sinds de koning officieel de vrede afgekondigd heeft, zijn leven gebeterd heeft en kluizenaar is geworden; hij draagt als boetekleed een haren pij op zijn blote huid en hij heeft het eten van vlees afgezworen. Zelfs zijn kasteel Malcrois heeft hij eraan gegeven: hij woont nu in een kluizenaarshutje en leeft van de 'geef'. Hij ziet bleek en is broodmager geworden...
Grimbeert de das, Reinaerts neef, neemt het voor de afwezige vos op. Natuurlijk, zo zegt hij, moet het recht zijn loop hebben en moeten schuldigen gestraft worden. Maar Reinaert zou, als hij aanwezig was, ook heel wat klachten tegen de andere dieren in kunnen brengen. Zo heeft Isengrijn hem menigmaal verwond en bovendien bedrogen. Neem bijvoorbeeld die smakelijke platvis die Reinaert Isengrijn vanaf een kar toewierp. Toen de vos zich bij de wolf voegde om zijn rechtmatige deel op te eisen, waren alleen de graten nog over. Of neem dat vette stuk spek, waarvan Isengrijn Reinaert toen alleen het touwtje gaf. Die klacht over de verkrachting van de wolvin Hersint slaat volgens Grimbeert ook nergens op: Reinaert en Hersint hebben al meer dan zeven jaar een intieme relatie, ook al weet niet iedereen daarvan. De liefde is wederzijds, dus van verkrachting kan geen sprake geweest zijn. Ook de klacht over Cuwaert is niet steekhoudend: als een leerling zijn best niet doet, mag de leraar hem toch zeker wel straffen? En Courtois heeft met zijn gestolen worst al helemaal geen poot om op te staan: gestolen goed gedijt nu eenmaal niet. Grimbeert eindigt zijn pleidooi met de mededeling dat Reinaert, sinds de koning officieel de vrede afgekondigd heeft, zijn leven gebeterd heeft en kluizenaar is geworden; hij draagt als boetekleed een haren pij op zijn blote huid en hij heeft het eten van vlees afgezworen. Zelfs zijn kasteel Malcrois heeft hij eraan gegeven: hij woont nu in een kluizenaarshutje en leeft van de 'geef'. Hij ziet bleek en is broodmager geworden...
|
Middelnederlandse tekst
Recht te dezen zelven stonden doe Grimbeert stond in deze tale, zagen zij van berge te dale Cantecleer kommen gevaren ende brochte up eenre baren ene dode henne ende hiet Coppe, die Reinaert hadde bij den kroppe hoofd ende hals afgebeten. Dit nu moeste de koning weten. |
Hedendaagse vertaling
Juist op het moment dat Grimbeert dit betoog stond te houden, zagen zij vanaf een heuvel Cantecleer de haan aankomen. Hij bracht op een lijkbaar een dode hen mee, die Coppe heette. Reinaert had haar bij de krop kop en hals afgebeten. Welnu, dit moest de koning weten. |
Juist als Grimbeert het pleit gewonnen lijkt te hebben - hij heeft alle aanklachten vakkundig weerlegd en bovendien naar voren gebracht dat zijn oom onlangs zijn leven gebeterd heeft - wordt zijn betoog ontkracht door een overduidelijk bewijs dat Reinaert de koningsvrede toch op brute wijze geschonden heeft. Onthutst ziet heel het hof de wonderlijke stoet naderbij komen.
Zodra Coppe begraven is, komen de hoge edelen bij elkaar en adviseren de koning Reinaert officieel voor het gerecht te dagen, zodat hij in een zuiver juridisch proces veroordeeld kan worden. De edelman Bruun, de beer, wordt als eerste aangewezen om Reinaert te dagvaarden. Nobel waarschuwt nog: 'Reinaert is boosaardig en sluw: hij zal u vleien en misleiden, en als hij kans ziet zal hij u erin laten lopen met even bedrieglijke als mooie woorden. Als hij, God betere het, de kans krijgt, zal hij u te schande maken!'. Maar Bruun is vastberaden: 'God mag mij vervloeken als Reinaert mij inderdaad te schande mocht maken en ik niet de kans kreeg het hem betaald te zetten zodat hij uiteindelijk aan het kortste eind trekt'.
